میکس موسیقی

تصور کنید که به عنوان صدابردار، صدای خواننده و کلیه سازها را ضبط کرده اید و اکنون در اختیار شماست. کیفیت ضبط صداها نیز بسیار عالی است. فکر کنید که اگر این صداها را بدون هیچ قاعده و اصولی در کنار هم قرار دهید به چه چیزی می رسید. مسلما، نتیجه کار آشفتگی و نابسامانی خواهد بود. لذا تا زمانی که در کار میکس موسیقی تجارب لازم را کسب نکنید همواره نتیجه کار ناخوشایند و بی فایده بنظر می رسد.

من قصد دارم ۲۰ نکته مهم در میکس موسیقی را که حاصل تجربیات سالیان دراز کار صدا برداری موسیقی من است در زیر برای شما بازگو کنم. لازم می دانم توضیح دهم که این نکات فقط راهبردهایی هستند که اگر مایل نباشید می توانید به آن ها توجه نکنید.

۱- تمام بخش های میکسر صدا را به حالت اولیه برده و غیر فعال سازید (متعادل کننده ها (Eq) به صورت غیرفعال و Flat باشند، خطوط کمکی بسته باشند، غیره). دقت کنید که در شروع کار فیدرهای خطوطی که به کار گرفته نمی شوند حتما بسته باشند. ضمنا این خطوط حتما Mute شده و آدرس دهی به کانالهای چپ یا راست هم نشده باشند. با این روش میزان قابل توجهی از سطح نویز زمینه کاسته می شود.

اگر این موارد را مراعات نکنید، ممکن ات میکس موسیقی نهایی دچار اختلالاتی از این دست گردد؛ مثلا روی ترک هایی که نیاز به افکت ندارند، افکت اضافه شود یا صدای یک ترک در باندی که نمی خواهید حضور داشته باشد و … حتما یک شناسنامه از ترکهایی که ضبط کرده اید تهیه کنید. و در آن نام هر ساز را در مقابل شماره ترک مربوط به آن قید نمایید.

۲- آنجا که در مرحله میکس موسیقی از چند دستگاه استفاده می کنید باید به هماهنگی عملکرد این دستگاه ها در ارتباط با یکدیگر دقت کنید تا همه آن ها نسبت به یکدیگر در بهترین نقطه کار خود قرار داشته باشند. یعنی دستگاه دیگر را براحتی راه اندازی کنند، طوری که نه کاهش دامنه سیگنال داشته باشیم و نه چراغ پیک میتر دستگاه های مرتب روشن شود. رعایت این نکته می تواند ضامن وضوح و شفافیت میکس نهایی شما باشد.

اگر ویرایش نهایی میکس موسقی تان را توسط سیستم های دیجیتال انجام می دهید، به یاد داشته باشید که در این زمان fade in یا fade out ها را انجام ندهید. بگذارید برای زمان ادیت نهایی بر روی کامپیوتر ،تا در صورت نیاز به استفاده از کاهنده های نویز (Denoisers) سیستم دیجیتال، نمونه خالص نویز زمینه باقی گذارده باشید. پس از کاهش و حذف نویز در سیستم دیجیتال Fade ها را همان جا انجام دهید.

۳- در زمان میکس موسیقی سعی کنید تا ترکهای هم خانواده را با یکدیگر در یک گروه قرار داده و اصطلاحا آنها را زیر گروه سازید، مثلا زهی ها را با هم، طبل ها را باهم و گروههای کر را نیز باهم زیرگروه کنید. بدین وسیله می توانید با دقت و سرعت بیشتری این خطوط را کنترل کنید. به خاطر داشته باشید برای تاثیرگذاری افکت تعیین شده برای هر ترک در زمان زیر گروه سازی ترک ها، افکت های ترک ها نیز باید به فیدر گروه آدرس دهی شود. زیرا در غیر این صورت با تغییر وضعیت فیدر گروه، میزان افکت تغییر نخواهد کرد.

۴- برای حفظ دقت کار میکس موسیقی، تغییرات فیدرها را نشانه گذاری کنید. درصورت لزوم ابتدا و انتهای زمان هایی را که حجم صدا باید تغییر کند بر اساس شمارش گر دستگاه ضبط و یا شاخص رمزهای زمانی (Time Code) یادداشت نمایید.

بدین ترتیب چنانچه تعداد ترکها زیادتر از حدی باشد که باعث شود نیازمند کمک فرد دیگری باشید، می توانید از دیگر عوامل حاضر در استودیو بخواهید تا در مواقع معین، شروع زمان تغییرات حجم صدا را به شما گوش زد کنند و یا از دستان آن ها نیز در جهت حرکت بعضی از فیدرها کمک بگیرید. اگر آن قدر خوش شانس هستید که میکسرتان امکان اتومیشن (Automation) داشته باشد. می توانید بدون این که وقت تان را معطوف کنترل فیدرها و صداهای ضبط شده کنید، برروی هماهنگی و تناسب سطح صدای سازها تمرکز نمایید.

۵- خیلی به گوش هایتان (درهمه مواقع) اطمینان نداشته باشید و سعی کنید قبل از انجام میکس موسیقی چند ساعتی به آنها استراحت دهید. همیشه قبل از میکس موسیقی به یکی از آثار ارزشمند موسیقایی گوش فرا دهید تا هم معیاری برای میکس موسقی بدست آورید و هم رنگ آمیزی صوتی مانیتورهایتان را کنترل کرده باشید.

به یاد داشته باشید که اثر ضبط شده به لحاظ صدابرداری و میکس دارای کیفیت مطلوبی باشد. اهمیت آسایش سیستم شنوایی وقتی آشکار می شود که در میکس از افکت پروسسورها استفاده می کنید. استفاده طولانی مدت از آن ها موجب خستگی گوش شده و موجب می گردد تا برخی از تغییرات صوتی را درک نکنید.

۶- در استفاده از افکت ها افراط نکنید، مخصوصا از Reverb، چون Reverb زیاد موجب درهم رفتن مجموعه صداها شده و تضاد و تقابل بین صداهای مختلف را کمرنگ می کند و در ضمن از تاثیر واقعی صداها می کاهد. قاعدتا هرچند صداها از Reverb کمتری برخوردار باشند بر جسته تر احساس می شوند. درحالی که هر چه Reverb زیادتر شود، صداها را به عقب منتقل می سازد و در پس زمینه ارکستر قرار می دهد.

چنانچه به دلایل خاص نیاز به Reverb قویی دارید خصوصا برای خواننده سعی کنید افکت Reverb تان را با Pre-Delay همراه سازید. آن گاه با کنترل صدای خواننده و Reverb آن، هماهنگی لازم را بین آن دو ایجاد نمایید. در این صورت شنونده جای خواننده را در پشت سر ارکستر و مقداری بالاتر از آن ها احساس خواهد کرد. (البته این در صورتی است که فرم کلی ارکسترتان این حالت را برای خواننده یا کر ایجاب کند.)

۷- از انتقال صد در صد صداهای باس، به طور مثال طبل باس و دیگر سازهای باس به باندهای چپ یا راست بپرهیزید و آن ها را به طور مساوی بین دو باند استریو تقسیم کنید. اصولا صداهای خیلی بم کمتر جهت دار هستند. یعنی بیشتر تمایل به شنیده شدن توسط هر دو گوش را دارند. البته صداهای بمی که دارای هارمونیک های بیشتری هستند اغلب تمایل به جهت دار شدن دارند.

۸- سعی کنید هر نوع تنظیم، تصحیح و افکت گذاری را به مرحله بعد از هماهنگی حجم صدهای ترک ها نسبت به یکدیگر موکول کنید. چون اگر تنظیمات و تصیحات و افکت گذاری بر روی ترک ها به طور منفرد انجام گیرد، در صورت افزایش یک یا چند ترک جدید رنگ صداها نسبت به آن ها دچار تغییر و دگرگونی خواهد شد. پرهیز از به کارگیری متعادل کننده های شدید (EQ) می تواند صداهای مطلوب و طبیعی تری ارائه کند.

۹- یک میکس موسیقی خوب می تواند نتیجه یک آهنگسازی خوب بهمراه یک تنظیم درست باشد. معمولا آثاری که در آن ها محدوده فرکانسی سازها نزدیک به یکدیگر قرار دارند میکس مطلوبی بدست نمی دهند. چون چنین ارکستری صدای خوبی تولید نمی کند. با توجه به این نکته اگر مجبور به میکس آثاری از این دست شدید می توانید با استفاده از متعادل کننده های فرکانسی ساز مورد نظر را تصحیح کنید، تا خالص ترین صدای ساز مورد نظر را بدست آورید. این روش را میکس طیفی (SPECTRAL MIX) می نامند.

۱۰- سعی کنید حتی‌ الامکان EQ کمتر استفاده کنید. خصوصا در جهت تقویت فرکانس های صوتی، چون صدا را از فرم طبیعی آن دور می سازد. اما اگر مجبور به استفاده از متعادل کننده ها (EQ) هستید (مخصوصا زمانی که محدوده تغییرات گسترده باشد)، ترجیحا متعادل کننده خارجی استفاده کنید چون نتیجه عمل به مراتب بهتر از متعادل کننده های (EQ) روی میکسر شما خواهد شد. در استفاده از آن ها ترتیبی اتخاذ کنید که روند تقویت یا تضعیف به نرمی انجام گیرد تا طبیعت صدا دستخوش تغییر نگردد.

۱۱- تا جایی که شرایط کار اجازه می دهد برای رفع مشکلات صدا سعی کنید از متعادل کننده ها در جهت تضعیف فرکانس ها بهره بگیرید چون سیستم شنوایی به تضعیف فرکانس ها واکنش کمتری نسبت به تقویت آن ها نشان می دهد این مسئله زمانی به وضوح مشخص می شود که از متعادل کننده ها ارزان قیمت یا تصحیح کننده های روی میکسر استفاده می کنید.

۱۲- برای آن که صدای خواننده میکس موسیقی نهایی را دچار اشکال نگرداند و بخوبی شنیده شود، سعی کنید از کمپرسور استفاده کنید. کمتر خواننده ای را می توانید پیدا کنید که توانایی کنترل سطح صدایش را بخوبی داشته باشد تا شما را از بکارگیری کمپرسور بی نیاز سازد. به یاد داشته باشید که کمپرسورها دو نوع هستند؛

کمپرسور نرم (Soft Knee) 2- کمپرسور سخت (Hard Knee)

استفاده از کمپرسور نرم (تغییرات تدریجی) تغییرات کمتری روی سیگنال صدا ایجاد می کند، در حالی که استفاده از کمپرسور سخت (تغییرات ناگهانی و تیز) به نسبت کمپرس بالا می تواند در برخی اوقات تحرک و گرمی بیشتری به صدای شما اضافه کند. آگاه باشید که کمپرسورها می توانند در کنار مفید بودن، نویزهای زمینه را هم تقویت کنند (به ازای هر ۱dB کاهش بهره، نویز زمینه در فواصل سکوت بین بخشهای مختلف موسیقی ۱dB افزایش پیدا می کند) استفاده از کمپرسورهای قوی با نسبت کمپرس بالا سین و شین خواننده را هم برجسته می کند.

۱۳- گاهی اوقات از فاصله ای دورتر از مانیتورها مثلا بیرون از استودیو به میکس موسیقی تان گوش داده و هم طرازی صداها را از آن فاصله بررسی کنید. این عمل اشکالات احتمالی میکس موسیقی را بهتر به شما می نمایاند تا اینکه از فاصله نزدیک به مانیتور صدای میکس تان را مورد دقت قراردهید. کسی نمی داند چرا، اما این چیزی است که وجود دارد.

۱۴- میکس موسیقی تان را با صدای خیلی بلند گوش ندهید. اگرچه شما را هیجان زده می کند ولی بسیار دور از ذهن است که شنوندگان میکس موسیقی شما را از بلندگوهایی مانند آنچه شما در اختیار دارید و به همان بلندی گوش دهند. این امر تضاد شما و شنوندگان میکس تان را دوگانه می سازد.

صدای بلند بلندگوها می تواند به طور موقت شنوایی شما را دستخوش تغییر کند در این صورت که قدرت درک ابعاد صدا را از دست بدهید اما در دراز مدت قدرت شنوایی شما را تضعیف می کند. بررسی میکس موسیقی با صدای بلند در کوتاه مدت ایرادی ندارد اما بهتر آن است که میکس موسیقی هایتان را با بلندی که اغلب شنوندگان می شنوند بررسی کنید.

۱۵- بازشنوایی میکس موسیقی با هدفون خالی از فایده نیست زیرا اعوجاج ها و صداهای ناخواسته جزیی که بر روی بلندگوها قابل تشخیص نیستند را می توان از طریق هدفون شنید. البته به کنترل میکس موسیقی با هدفون اکتفا نکنید، چون آنگونه که صدای استریو را از طریق بلندگو می توانید بشنوید، در هدفون نخواهید شنید، چون هدفون از نمایش فضای استریوی واقعی (بدلیل عدم ارایه صداهای فرکانس پایین که کمتر جهت دارند به شکل تفکیک شده) عاجز است.

۱۶- در میکس موسیقی، دامنه صداهای طبل ها و باس را زیاد تغییر ندهید. چون این اصوات سازنده ریتم یک اثر موسیقایی هستند و براساس آن چه مرسوم است ریتم در یک قطعه موسیقی دارای بلندی ثابت بوده و بقیه اصوات سازها می توانند با تغییرات احتمالی در کنار ریتم قرار گیرند.

۱۷- در یک میکس موسیقی با تعداد باندهای صوتی زیاد چنان چه مقدور است سعی کنید از Ducker استفاده کنید. Dducker یک افکت پروسسور است که به شما امکان می دهد تا حضور یا عدم حضور افکت هایتان را به صورت دستی یا اتوماتیک کنترل کنید. برای کار با Ducker باید آن را متناسب با برنامه میکس موسیقی تان برنامه ریزی کنید مثلا تعیین کنید که صدای سازه های همراه با خواننده در زمان حضور صدای خواننده به اندازه ۲ تا ۳ dB تضعیف شوند و یا یک افکت از قبل تعیین شده در زمان معین روی صدای سازی معین ظاهر شود.

استفاده از Ducker می تواند تا حدی در شفافیت (وضوح) میکس موسیقی نهایی شما موثر واقع شود. برای Ducker زمان حمله (Attack Time) نسبتا سریع در نظر بگیرید (چون ممکن است کمپرسور یا نویزگیت (Noise Gate) داشته باشیم که بتوانند از طریق Ducker فعال شوند). زمان رهایی (Release Time) را با گوش تعیین کنید. زمان رهایی کوتاهتر می تواند بهره سیگنال را بصورت ضربانی افزایش دهد. حالت بوجود آمده در موسیقی راک تاثیر خوشایندی داشته و انرژی و هیجان زیادی به صدا می دهد.

۱۸- هرگاه در ترک های موسیقی تان یکسری ترک را داشتید که بصورت MIDI ضبط شده بود هنگام میکس سعی کنید که به نمایشگرهای سکوئنسرتان نگاه نکنید. چون آنچه شما در ترک MIDI برروی نمایشگر می بینید اطلاعات مفیدی مثل ترک های Wave نیستند و تنها نگاه کردن شما قضاوت شخصی شما را در ارتباط با صدایی که می شنوید تحت تاثیر قرار می دهد. در صورت نیاز چشمهایتان را بسته و بر روی صدا تمرکز کنید تا براحتی بتوانید قضاوت کرده و تناسب بین صدای ترک ها را بدست آورید.

۱۹- اگر در ضبط صدای ساز میکروفون را از حد معمول نزدیکتر قرارداده اید و صدا خشک و غیر طبیعی است می توانید با افزودن مقدار جزیی Reverb بعد بیشتری به صدا ببخشید و در میکس موسیقی آن را برجسته تر کنید. از آن جا که قبلا نیز ذکر کردم هر چه Reverb کمتر باشد صدای مورد نظرتان در میکس موسیقی برجسته تر می شود.

۲۰- در صورت امکان فردای روز میکس دوباره به میکس موسیقی تان گوش کنید. چون ممکن است بعد از یک شب استراحت که به گوشتان می دهید احساستان نسبت به میکس موسیقی تان تغییر کند. حتی الامکان نسخه هایی از میکس موسیقی تان را برروی چند دستگاه مختلف گوش کنید تا مطمئن شوید که آیا کیفیت صدا در همه آن ها یکسان است یا خیر.

سپس کلیه آرایش های ترک ها، افکت ها و تمامی مشخصات میکس موسیقی تان را به صورت شناسنامه اثر حفظ کنید. تا چنانچه مایل به ایجاد تغییراتی در میکس موسیقی بودید سابقه آنچه را که انجام دادید در اختیار داشته باشید.

نویسنده : Martin Walker

مقالات مرتبط :

20 نکته مهم برای ضبط صدا خواننده

20 نکته مهم از افکت ها در هنگام میکس