چگونگی صدا رسانی فضای باز و بسته، بخش اول
چگونگی صدا رسانی فضای باز و بسته، بخش اول
صدا رسانی فضای باز :
هنگامی که صدا در اطراف یک منبع صوتی بطور یکسان و بدون افت پخش گردد چگونگی پخش ایده ال است. در پخش ایده آل فشار آکوستیکی به ازای هر بار دو افت می کند. در فاصله دورتر از منبع، امواج ساطع شده از منبع را می توان امواج هموار و میدان صوتی ایجاد شده را میدان آزاد نامید. (در فضاهای بسته که امواج آکوستیکی از دیوارها بازتاب یافته و با یکدیگر در می آمیزند، میدان صوتی را میدان پخشاییده یا دیفیوز می نامند.)
چگونگی پخش صدا هنگام وزش باد :
چنان چه امواج صوتی را خطوط راستی که گرداگرد منبع s هم چون فلش هایی بنگاریم این امواج در سوی ورزش باد به سبب یکسان نبودن و فزونی سرعت باد در لایه های بالاتر از زمین خم شده و به سوی زمین (شنونده) بازگردانیده می شوند که نتیجه آن ازدیاد یا تمرکز انرژی و کم شدن افت در سوی وزش باد می باشد.
ولی در سوی دیگر (نزدیک منبع) چون امواج به سوی بالا متمایل می گردند، بنابراین انرژی کمتری به شنونده می رسد. بنابراین در صدا رسانی فضای باز باید تمهیدات لازم را در طراحی سیستم صدا رسانی با توجه به جهت وزش باد و مکان قرارگیری شنوندگان در نظر گرفت.
صدا رسانی در استادیوم های ورزشی روباز :
استادیوم های ورزشی روباز همانند تالارهای بزرگی می باشند که تمام یا قسمتی از سقف آن ها را مواد 100% جاذب آکوستیکی پوشانیده باشند. زمین بازی نیز اگر پوشیده از چمن باشد جاذب صدا است و در کیفیت میدان صوتی موثر است. جایگاه تماشاچیان معمولا از بتون ساخته می شود و شبیه به دیوارهای تالاری است که ضریب جذب 10% است و پس از نشستن تماشاچیان بر روی آن تبدیل به سطحی با ضریب جذب 90% می گردد.
از این رو برای یک استادیوم بزرگ زمان پس آوایی از 2.5 تا 4 ثانیه تغییر می نماید که در کیفیت صدا رسانی این حجم بزرگ موثر است. با توجه به فواصل بزرگ جایگاه های تماشاچیان از یکدیگر که 170 متر نیز می رسد به روز اکو و نامفهوم شدن گفتار به ویژه هنگامی که همه جایگاه پر می باشد اجتناب ناپذیر است.
بنابراین برای صدا رسانی در استادیوم های ورزشی روباز بهتر است که بلندگوها در میان ابعاد هندسی استادیوم و در ارتفاعی برابر با 7 تا 12 متر کار گذارده شوند. این گونه بلندگوها باید زاویه پخشی افقی 180 درجه و زاویه پخشی عمودی 25 درجه داشته باشد. بهترین روش صدا رسانی در استادیوم به کار بردن بلندگوهای کم توان ولی با تعداد زیاد در دورتادور استادیوم نزدیک جایگاه تماشاچیان است.
بهترین بلندگویی که در این مورد می توان به کاربرد بلندگو ستونی است که بتواند در فاصله 8 متری در حدود 102 دسی بل فشار صوتی ایجاد نماید تا در فاصله 50 متری 80 دسی بل فشار صوتی داشته باشد. چنان چه توان مورد نیاز برای هر بلندگو 50 وات و تعداد بلندگوها 20 عدد باشد توان آمپلی فایر استادیوم باید 1000 وات انتخاب گردد.
صدا رسانی فضای بسته :
در فضای بسته به جز اتاق صامت همواره علاوه بر اصوات مستقیم ناشی از منابع صوتی، امواج انعکاسی یا غیر مستقیم نیز که ناشی از انعکاس امواج مستقیم از سطوح داخلی فضای بسته هم چون دیوارها، کف و سقف می باشد، وجود دارند.
ترکیب اصوات مستقیم و انعکاسی و نیز نویزهای آکوستیکی داخلی و خارجی میدان صوت نهایی را تشکیل می دهد که شنوندگان در آن حضور داشته و آن را می شنوند. برای داشتن بالاترین کیفیت صوتی علاوه بر تجهیزات صوتی، شرایط آکوستیکی محیط تعیین کننده است.
هنگامی که در یک فضای بسته، انرژی آکوستیکی از یک منبع صوتی پخش می شود، امواج پخش شده اولیه ابتدا در فضای خالی از انرژی در همه جهات پیش روی کرده و منتشر می شود. پس از سپری شدن زمان کوتاهی امواج پخش شده به دیوارها، سقف، کف و اشیا موجود برخورد کرده و منعکس شده ترکیب شده و به تدریج میدان آکوستیکی یکنواختی (میدان دیفیوز) فراهم می کند.
همچنین هنگام قطع صدا انرژی صوتی بلافاصله از بین نمی رود، بلکه مدت زمانی طول می کشد تا انرژی موجود مستهلک شود. این مدت زمان را زمان پس آوایی می نامند.
پس آوایی در تمام گوشه کنار یک فضای بسته یکسان است و به محل قرارگیری منبع صوتی بستگی ندارد. همچنین اثر مواد جاذب در پس آوایی به محل قرارگیری آن ها بستگی ندارد. میزان زمان پس آوایی (Reverbration Time) فضای بسته هم چون سالن های کنسرت موسیقی و آمفی تئاترها را با توجه به نوع برنامه و یا حتی نوع موسیقی تعیین کنند.
در فضاهای بسته آگاهی از چگونگی ویژگی های آکوستیکی آن محل و در صورت امکان بهبود شرایط آکوستیکی می تواند در صدا رسانی بهینه موثر باشد.
یک دستگاه الکتروآکوستیک ممتاز برای صدارسانی باید دارای ویژگی های زیر باشد :
• توان کافی و متناسب با حجم تالار
• پخش توان آکوستیکی در جهت دلخواه
• تناسب میدان اصلی (بلندگو) با میدان پخش (تالار)
• یکسان بودن فشار آکوستیکی و گام فرکانس در تمام سطح تالار
چنان چه تالاری خیلی بزرگ باشد، باید با چند سری بلندگو پوشش صوت را ایجاد کرد. اما اگر فاصله بلندگوی دوم بیش از 12 متر گردد برای اجتناب از اختلاف فاز آکوستیکی یا بروز اکو و کم شدن وضوح گفتار باید از دستگاه های تاخیر دهنده استفاده کرد. در استفاده از دستگاه های تاخیر دهنده باید به طریقی عمل نمود که صدای بلندگوی دوم هنگامی شنیده شود که صدای بلندگوی اول به آن می رسد، در این صورت از شنیدن دو صدایی اجتناب می شود.
جهت صدا رسانی در یک تالار کنفرانس به حجم 2000 متر مکعب که در حدود 400 تا 500 نفر گنجایش دارد، به سهولت می توان با یک آمپلی فایر 200 واتی و یک بلندگوی ستونی در میانه یا کنار تالار انرژی صوتی لازم را پخش نمود. در شکل مقاطع یک آمفی تئاتر بزرگ نشان داده شده است که از مقطع افقی آن زاویه پخشی افقی معادل 90 درجه و از مقطع عمودی زاویه پخشی عمودی معادل 40 درجه بدست می آید.
چون یک بلندگوی تویتر نمی تواند زاویه پخشی افقی و عمودی مورد نیاز را داشته باشد، بنابراین برای پخش صدا در این تالار به بلندگوی تویتر (3 عدد برای تالار و 3 عدد برای بالکن) نیاز داریم که بر روی سطحی که بلندگوی باس نیز در روی آن قرار دارد، نصب شده است.
در تالارها و سالن های بزرگ هم چون سینما و آمفی تئاتر که نیاز به تجهیزات پخش صدا باشد همواره مشکلات زیادی وجود دارد که به ابعاد، حجم، شکل و میزان پس آوایی در آن ها بستگی دارد.